Trong bối cảnh thị trường lao động Việt Nam ngày càng cạnh tranh, câu chuyện của một nữ cử nhân tốt nghiệp loại giỏi với mức lương khởi điểm 7 triệu đồng/tháng đã làm nổi bật những thách thức trong việc định hướng nghề nghiệp và kỳ vọng thực tế của sinh viên sau khi ra trường. Theo bài viết trên Genlife Academy ngày 6/3/2025, cô gái trẻ này, sau khi tốt nghiệp đại học với tấm bằng xuất sắc, đối mặt với áp lực từ gia đình khi mẹ khuyên “thà về quê bán chân giò nem” thay vì tiếp tục làm việc với mức thu nhập không đáp ứng được mong đợi. Đây không chỉ là câu chuyện cá nhân mà còn phản ánh một vấn đề mang tính hệ thống trong giáo dục và định hướng nghề nghiệp tại Việt Nam.
Thực trạng thu nhập của cử nhân đại học
Theo báo cáo của Tổng cục Thống kê năm 2023, thu nhập bình quân của lao động Việt Nam đạt khoảng 7,1 triệu đồng/tháng, tăng 6,9% so với năm trước. Tuy nhiên, mức lương khởi điểm của sinh viên mới ra trường, ngay cả những người sở hữu bằng cấp loại giỏi, thường dao động từ 5 đến 10 triệu đồng, tùy thuộc vào ngành nghề và khu vực làm việc. Với nữ cử nhân trong câu chuyện, mức lương 7 triệu đồng/tháng tại một công ty tư nhân ở Hà Nội là con số không quá thấp so với mặt bằng chung, nhưng lại không đủ để đáp ứng nhu cầu sinh hoạt tại đô thị lớn, đặc biệt khi so sánh với chi phí thuê nhà (khoảng 4 triệu đồng/tháng) và các chi tiêu cơ bản khác.
Điều đáng chú ý là sự chênh lệch giữa kỳ vọng và thực tế. Trong khi nhiều sinh viên, đặc biệt là những người đạt thành tích học tập cao, mong muốn mức lương khởi điểm từ 10-15 triệu đồng, thị trường lao động lại không luôn đáp ứng được điều này. Một khảo sát của Đại học Quốc gia TP.HCM giai đoạn 2020-2023 cho thấy, chỉ một số ít ngành nghề như công nghệ thông tin, kỹ thuật, hoặc tài chính mới có thể đảm bảo mức lương khởi điểm cao hơn, trong khi các lĩnh vực khác vẫn duy trì ở mức trung bình thấp. Điều này đặt ra câu hỏi về hiệu quả của hệ thống giáo dục trong việc trang bị kỹ năng phù hợp với nhu cầu thị trường.
Áp lực gia đình và định kiến xã hội
Câu nói của người mẹ trong bài viết – “Thà về quê bán chân giò nem còn hơn” – không chỉ thể hiện sự thất vọng về mức lương của con gái mà còn phản ánh một định kiến phổ biến trong xã hội Việt Nam: giá trị của bằng cấp đại học phải gắn liền với thu nhập cao và sự ổn định tài chính. Khi thực tế không đáp ứng được kỳ vọng, áp lực từ gia đình và xã hội có thể khiến nhiều bạn trẻ rơi vào trạng thái hoang mang, mất phương hướng. Trong trường hợp này, nữ cử nhân chia sẻ rằng cô cảm thấy “tủi thân” khi bị so sánh với bạn bè đồng trang lứa – những người có mức lương cao hơn hoặc đã ổn định cuộc sống.
Hiện tượng này không phải cá biệt. Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng, áp lực từ gia đình thường là yếu tố lớn ảnh hưởng đến quyết định nghề nghiệp của giới trẻ Việt Nam. Thay vì khuyến khích con cái theo đuổi đam mê hoặc phát triển kỹ năng dài hạn, nhiều bậc phụ huynh vẫn coi mức lương là thước đo duy nhất để đánh giá thành công, dẫn đến xung đột thế hệ và sự thiếu hỗ trợ trong quá trình định hướng nghề nghiệp.
Hệ thống giáo dục và định hướng nghề nghiệp: Lỗ hổng cần khắc phục
Câu chuyện của nữ cử nhân cũng đặt ra vấn đề về vai trò của hệ thống giáo dục trong việc chuẩn bị cho sinh viên bước vào thị trường lao động. Mặc dù đạt loại giỏi, cô gái này vẫn gặp khó khăn trong việc tìm kiếm công việc có mức lương tương xứng với năng lực. Điều này cho thấy một thực tế: chương trình đào tạo đại học tại Việt Nam vẫn thiên về lý thuyết, thiếu sự kết nối với nhu cầu thực tiễn của doanh nghiệp. Các kỹ năng mềm như giao tiếp, quản lý thời gian, làm việc nhóm – những yếu tố được nhà tuyển dụng đánh giá cao – thường không được chú trọng trong giáo trình.
Bên cạnh đó, công tác định hướng nghề nghiệp tại các trường học còn khá hạn chế. Nhiều sinh viên tốt nghiệp mà không có kế hoạch nghề nghiệp rõ ràng, dẫn đến việc chọn ngành học hoặc công việc dựa trên xu hướng xã hội thay vì năng lực cá nhân và nhu cầu thị trường. Để giải quyết vấn đề này, cần có sự cải cách trong giáo dục, bao gồm:
- Tăng cường đào tạo kỹ năng thực hành: Các trường đại học cần hợp tác với doanh nghiệp để xây dựng chương trình thực tập và dự án thực tế, giúp sinh viên tích lũy kinh nghiệm từ sớm.
- Đẩy mạnh tư vấn nghề nghiệp: Xây dựng các trung tâm hướng nghiệp chuyên sâu tại trường học, hỗ trợ sinh viên hiểu rõ điểm mạnh, điểm yếu và cơ hội nghề nghiệp của bản thân.
- Điều chỉnh kỳ vọng thực tế: Giáo dục không chỉ hướng đến việc đạt được bằng cấp mà còn cần giúp sinh viên nhận thức rằng sự nghiệp là một quá trình dài hạn, đòi hỏi sự kiên trì và phát triển liên tục.
Giải pháp cho cá nhân và xã hội
Đối với nữ cử nhân trong bài viết, thay vì chán nản hay chịu áp lực từ gia đình, cô có thể cân nhắc các giải pháp như học thêm kỹ năng mới (ngoại ngữ, công nghệ thông tin) để tăng cơ hội thăng tiến, hoặc tìm kiếm công việc ở các thành phố nhỏ hơn với chi phí sinh hoạt thấp hơn. Về lâu dài, việc đầu tư vào bản thân thông qua các khóa học chuyên môn hoặc chuyển hướng sang ngành nghề có nhu cầu cao sẽ là chìa khóa để cải thiện thu nhập.
Ở góc độ xã hội, cần thay đổi quan niệm rằng bằng cấp đại học là “tấm vé vàng” đảm bảo thành công. Thay vào đó, nên khuyến khích giới trẻ khám phá các con đường nghề nghiệp đa dạng, từ khởi nghiệp, học nghề, đến làm việc tự do. Chính phủ và các tổ chức cũng cần hỗ trợ bằng cách tạo thêm cơ hội việc làm và nâng cao mức lương tối thiểu, đặc biệt cho lao động trẻ.
Kết luận
Câu chuyện của nữ cử nhân lương 7 triệu đồng không chỉ là một lát cắt về khó khăn cá nhân mà còn là lời cảnh báo về những lỗ hổng trong giáo dục và định hướng nghề nghiệp tại Việt Nam. Để vượt qua thách thức này, cần có sự phối hợp giữa cá nhân, gia đình, nhà trường và xã hội nhằm xây dựng một thế hệ lao động trẻ không chỉ có bằng cấp mà còn có kỹ năng, tư duy thực tế và khả năng thích nghi với thị trường. Chỉ khi đó, giấc mơ về một sự nghiệp bền vững mới thực sự trở thành hiện thực.
.png)